Dani se izmjenjuju jedan za drugim. Jednu večer, oko 22 h čujemo ubrzan hod većeg broja ljudi koji se približavaju pjevajući pjesme o vojvodi Sinđeliću.
Zastaju pred vratima, a onda čujemo bučno povlačenje lanca što znači da ulaze u prostoriju. Ovakav nagli dolazak za nas je uvijek značio problem. Još je rano proljeće i dani su kratki pa unutar prostorije vlada potpuni mrak. Ulaze petorica ili šestorica ljudi. Primjećujem da na glavama imaju kape i da im ispod njih vire samo oči. To mi nikako ne izgleda dobro. Do sada nikada nisu skrivali lica kada su dolazili do nas. Dvojica od njih imaju baterijske lampe kojima osvjetljavaju prostor kako bi se kretali. Jednog od nas prozivaju imenom, a ostale tjeraju u malu prostoriju. Prozvanog čovjeka odvlače u stranu i počinju ga tući. Tuku ga naizmjence tri do četiri vojnika. Od siline udaraca nesretnik posrće, ali oni ga pridržavaju da ne padne. U jednom trenutku ga prestaju tući i čujem zvuk ljepljive trake. Dvojica od njih mu uz bolne jauke zavrću ruke iza leđa koje mu nakon toga lijepe trakom. Traku mu motaju i oko glave kako bi mu prekrili oči dok on zapomaže:
„Nemojte mi to raditi, pustite me. Zašto mi to radite?“
Oni se ne obaziru na njegove molbe. Jedan od njih ga uzima ispod ruke i vodi ga van dok ostali nastavljaju s udaranjem. Čujem dobro poznati zvuk lanca na vratima i škljocanje katanca, a nakon toga opet udaljavanje po šljunkovitoj stazi. U mrkloj noći odjekuje zapomaganje. Jedan od njih započinje pjesmu: „Sprem’te se, sprem’te, četnici.“
„Pjevaj i ti, ujo!“
„Ne znam.“
„Pjevaj, majku ti ustašku.“
Počinje i on pjevati.
Čujem povik: „Ulazi unutra!“
Nakon toga kratka tišina, a onda paljenje automobila kojemu auspuh toliko bruji da ga mogu čuti još nekoliko minuta dok se udaljava u nepoznatom pravcu.
Uvod u knjigu: https://vilimbook.com/predgovor-knjizi-ispovijest-zarobljenika/
U mrkloj noći zvuk postaje sve slabiji dok se u konačnici ne izgubi u daljini. Nakon odlaska automobila nastaje muk. Ostajemo u mrtvoj tišini i samo se gledamo. Čini mi se da nitko od nas ne diše.
Prolazi još sigurno pola sata iščekivanja kada se u tišini noći opet čuje zvuk toga istog automobila. Čujem ga dok je još kilometrima daleko od nas. Zvuk postaje sve glasniji i automobil se zaustavlja ispred zgrade u kojoj smo zatvoreni. Iz automobila izlaze ljudi i čuje se buka zatvaranja vrata. Uz galamu se približavaju vratima skladišta. Srce mi lupa kao ludo. Opet pjesma o četnicima. Osvjetljavajući si put, dolaze do limenih vrata koja uz buku otvaraju. Ulaze unutra i imenom prozivaju drugog čovjeka. Ovoga puta svi smo zbijeni u maloj prostoriji iz koje ne izlazimo.
Van izlazi prozvani čovjek i ponavlja se isti scenarij. Oči i ruke mu lijepe ljepljivom trakom i uz udarce ga vode van iz prostorije. Ponovno čujemo zaključavanje vrata, zapomaganje jadnika i tupe udarce po tijelu. Opet se čuje zatvaranje vrata na automobilu. Ispočetka jaka buka automobila postaje sve tiša dok se u jednom trenutku u noći sasvim ne izgubi. Ostajemo sami u razmišljanju i iščekivanju. Prolazi oko pola sata iščekivanja u kojemu se bojimo i progovoriti kada se u daljini noći začuje poznati zvuk automobila koji postaje sve jači. Sada već znamo da je netko od nas sljedeći. Čujem vlastito srce kako lupa i imam osjećaj da će iskočiti iz prsa. Još iz daljine čujem pjesmu o Sinđeliću i hod ljudi koji se približavaju. Prilaze vratima. Otključavaju ih. Mi smo u kutu male prostorije i od straha ne dišemo. Prostoriju osvjetljava nemirna svjetlost baterijskih svjetiljki koja prelazi sa zida na zid. Ulaze u prostoriju, a mi iščekujemo čije će ime sada prozvati.
Kupite knjigu:https://vilimbook.com/product/ispovijest-zarobljenika/
Opet ne prozivaju ni jednog od nas trojice. Žao mi je čovjeka koji odlazi, ali osjećam olakšanje što smo i ovoga puta pošteđeni. Pomiješane osjećaje straha i neizvjesnosti u hladnoj mračnoj prostoriji su nešto što je riječima vrlo teško opisati. Uz galamu i udarce prozvanom čovjeku lijepe traku na oči i ruke, vrata zaključavaju te se udaljavaju.
Bila je to Velika subota. Te večeri pred Uskrs 1992. godine sjećat ću se cijeli život.
Za sve kršćane – to je večer iščekivanja. Za mene i ljude u opisanoj prostoriji bila je sigurno jedna od najduljih večeri u životu. Nakon odlaska vojnika počinjemo se moliti dovoljno tiho da nas netko izvana ne čuje, a opet dovoljno glasno da molimo svi skupa. Znamo da moramo moliti, ali teško se koncentrirati. U prostoriji sada ima i Srba i Muslimana, ali nas je najviše pa molimo Očenaš. Ne znam mole li se i oni ili samo šute. Samo nam Bog u ovom trenutku može pomoći. Riječi izgovaram više mehanički nego skrušeno.
U jednom trenutku prekinuvši molitvu, brat mi tiho kaže:
„Samo da nam je izdržati do ponoći.“
„Zašto do ponoći?“ pitam ga.
„Sutra je Uskrs. Čuo sam da onome tko izgubi život na blagdan, svi grijesi budu oprošteni.“
U tom trenutku ta mi informacija postaje najveća preokupacija. Samo da izdržimo do Uskrsa, a onda mi je svejedno. Onda nam više ništa ne mogu.
Već je 11 sati i sigurno će doći još jednom prije ponoći. Nadamo se da opet nećemo biti odvedeni. Došli su još jednom. Opet čujem onaj prokleti lanac kako klizi niz vrata kada ih otvaraju. Samo da sada ne prozovu nikoga od nas. Sjedeći na hladnom betonu držimo se za ruke i iščekujemo. Svaki zajednički trenutak nam je dragocjen kao godina. Jednog po jednog odvode. Izbor postaje sve manji i manji, a šanse da odvedu jednog od nas svaki put su sve veće. Izgleda kao da igramo ruski rulet[1]. Za pola sata je Uskrs pa neka onda zovu. Na naše veliko olakšanje opet ne prozivaju nikoga od nas. Odvode nekoga drugoga. Opet ostajemo, sada u iščekivanju Uskrsa i sljedećeg dolaska. Prošla je ponoć i Uskrs je stigao. Čestitamo jedni drugima Uskrs i nastavljamo s molitvom. Sada rasplet događaja iščekujem s olakšanjem. Više ne osjećam nikakav strah. U meni se opet javlja onaj prkos koji sam osjetio prilikom ispitivanja. Znam da me mogu ubiti, ali me ne mogu slomiti. Vikao bih na sav glas da mi ne mogu ništa. Naravno trudim se ne praviti gluposti. Opet čujem brujanje automobila, korake ljudi i otključavanje limenih vrata. Ovaj put mi je nekako svejedno. Ne prozivaju nikoga od nas. Kao da sam to i očekivao. Uz galamu i udarce odvode još jednog čovjeka. U prostoriji nas je sada ostalo petorica. Nakon otprilike pola sata ponovno čujem poznati zvuk automobila koji se približava. Uz njega dolazi još jedan automobil. Opet galama, ali ovaj put uz zapomaganje. U meni je neizrecivo olakšanje jer shvaćam da odvedene ljude vraćaju.
Nakon otključavanja vrata u prostoriju ulaze četvorica zarobljenika, a za njima nekoliko čuvara koji viču: „Ulazi, stoko jedna, i na spavanje. Sutra vas čeka težak dan.“
Zaključavaju se vrata, čuvari odlaze, a mi prilazimo dovedenim ljudima. Noge su im mokre. Vodili su ih u rijeku Savu i stavljajući im nož pod vrat tvrdeći da će ih zaklati ukoliko sve ne priznaju. Ne znam jesu li imali što priznati, ali sam bio siguran da im to nije bio nimalo ugodan doživljaj. Nakon otprilike pola sata našega ispitivanja i njihovih kratkih odgovora, shvaćamo da nitko od njih nema volje za prepričavanje onoga što su prošli te krećemo na spavanje. Sjećam se da mi san dugo vremena nije išao na oči i da su već počeli i prvi pijetlovi pjevati.
Imao sam osjećaj da nisam ni zaspao kada se na vratima opet začulo lupanje. Otvaram oči i vidim da se počelo razdanjivati pa po tome zaključujem da sam ipak bio zaspao. Opet na vratima nešto lupa, ali puno tiše nego sinoć. Neki od nas su već izišli u veliku prostoriju kada i ja izlazim.
Na vratima stoji vojnik naoružan do zuba. Zaključujem da je krenuo u jutarnju smjenu ili se iz nje vraća. Nadam se da opet nije netko frustriran za što ćemo mi platiti kaznu. Protura ruku kroz rešetku na vratima i pruža nam dvije paštete uz riječi: „Znam da vam je danas Uskrs, a nisam siguran da ćete dobiti nešto za jelo pa neka vam se nađe.“
Brzo uzimamo te dvije paštete, a on se još brže udaljava kao da se boji da ga netko ne vidi. Svi ostajemo zbunjeni i iznenađeni onim što smo doživjeli. Još se nismo oporavili od sinoćnjeg šoka, a sada nam je ovaj neprijateljski vojnik pokazuje ljudskost. Nitko od nas više ne ide spavati. Taj dan je na linijama razgraničenja bilo jako živo. Haubice i VBR-ovi[2] su neprekidno pucali prema Bosanskom Brodu pa smo znali da od razmjene kojoj smo se toliko nadali neće biti ništa. Nakon jutarnje posjete više nas nisu uznemiravali. Kako se dan bližio svome kraju, bili smo sve svjesniji da nam Uskrs nije donio toliko željenu razmjenu usprkos tome što smo se nadali. Nakon tih događaja, Uskrs za mene ima posebnu simboliku. Svake se godine sjetim Uskrsa 1992. godine i uživam u životu punim plućima.
Nastavlja se: https://vilimbook.com/ostajem-sam/
Prethodno: https://vilimbook.com/krvavi-kamion/
[1] ruski rulet – smrtonosna igra na sreću koja se igra uz pomoć revolvera
[2] VBR-ovi – višecijevni bacač raketa
1 komentar